Zuivelfabrieken Leeuwarden
(Ljouwert)
Coöperatieve Condensfabriek Friesland (CCF), 1913-heden FrieslandCampina, Julianastraat/De Merodestraat
De Coöperatieve Condensfabriek Friesland werd opgericht in Leeuwarden door 30 verschillende zuivelcoöperaties uit Friesland, met het specifieke doel om gecondenseerde melk te gaan produceren en verkopen. De werkwijze van het indampen van melk tot gecondenseerde melk was in de tweede helft van de 19e eeuw uitgevonden en in 1856 gepatenteerd door de Amerikaan Gail Borden. Rond dezelfde tijd begonnen boeren zich te organiseren in vaak kleinere zuivelcoöperaties om het afzetgebied van de bederfelijke melk te vergroten.
De oprichting van de Coöperatieve Condensfabriek Friesland was een van de eerste vormen van samenwerking van de tot dan toe zelfstandig opererende zuivelcoöperaties. Deze samenwerking was het uitvloeisel van een onderzoekscommissie voor de agrarische sector, die had geconcludeerd dat er een inrichting tot condensatie van ondermelk opgericht diende te worden. Deze zuivelfabriek was bedoeld voor de productie van gecondenseerde melk, de tijdelijke opslag van melk en als initiatief om het afzetgebied van melk nationaal en internationaal nog verder te vergroten. In de eerste jaren na de oprichting werden ze binnen Europa actief en vanaf de jaren 1920 ook buiten Europa, met name in het toenmalige Nederlands-Indië.
Het aantal zuivelcoöperaties dat bij de Coöperatieve Condensfabriek Friesland was aangesloten bleef met de jaren groeien. Zo ging het rond 1939 om zo'n 68 coöperatieve zuivelfabrieken. Hierbij werd 65 miljoen kg melk verwerkt.
Markante initiatieven op internationaal niveau waren in het Verre Oosten de opening van een verkoopkantoor in Hongkong in 1936, de oprichting van Thailand Phranakorn Milk Industries in 1968 en in 1969 de samenwerking met het Vietnamese zuivelconcern Cosuvina. In Afrika werd in 1974 de West Africa Milk Company Ltd (WAMCO) opgericht, met een zuivelfabriek in Nigeria.
Begin jaren 1960 werd de Groningse condensfabriek De Ommelanden gezamenlijk overgenomen door de Drentse zuivelcoöperatie DOMO en de Coöperatieve Condensfabriek Friesland. DOMO werd rond 1980 lid van Coöperatieve Condensfabriek Friesland, en fuseerde daarnaast in 1983 met Frico tot de coöperatie Noord-Nederland ('Frico/Domo'). Deze fuseerde in 1990 op haar beurt met Coöperatieve Condensfabriek Friesland tot de Friesland Frico Domo Coöperatie BA. Sinds 1995 bestaat de houdstermaatschappij Friesland Dairy Foods nv waarvan de coöperatie enig aandeelhouder is.
Ansichtkaart Coöperatieve Condensfabriek Friesland
Ansichtkaart Coöperatieve Condensfabriek Friesland 1961
Coöperatief zuivelbedrijf "Frico", Willemskade, Sneekertrekweg 1898-
Zes coöperatieve fabrieken richtten gezamenlijk in 1898 de Friesche Coöperatieve Zuivel Export Vereniging op. Elk produceerde zijn eigen zuivelproduct maar gingen die voor de export collectief verhandelen. De Frico specialiseerde zich in allerlei soorten kaas. In 1936 had het bedrijf 160 handelspartners. Na de moeilijke jaren tijdens de Tweede Wereldoorlog kon het bedrijf blijven bestaan en groeide de export afzet in de jaren zestig en zeventig door o.a. de speciale zuivelhoeken in supermarkten. Een bekende slogan 'Niet vergeten, Frico eten' is erg bekend. Net als andere zuivelbedrijven ontkwam de Frico ook niet aan de schaalvergroting en concentratie. Dit leidde eerst tot het concern FrieslandFoods en uiteindelijk tot Koninklijke FrieslandCampina.
Coöperatieve zuivelfabriek "Emmakade", "LMI", 1896-1975
De "Coöperatie de Emmakade", na 1956 de Centrale Leeuwarder Melkinrichting (L.M.I.). Opgericht op 1 april 1897 met 890 koeien om de onderlinge concurrentie tussen veehouders om Leeuwarden, die in de stad hun afzet hadden, tegen te gaan. In 1956 fuseerde de Emmakade met die van Jelsum waardoor de L.M.I. ontstond. In 1975 werd de L.M.I. overgenomen door de Centrale Melkinrichting van de Frico gevestigd in Warga.
Briefkaart zuivelfabriek Leeuwarden 1901.
Uitgave: Vivat Amsterdam.
Ongelopen ansichtkaart 1957 Zuivelfabriek LMI Emmakade Leeuwarden. Het monumentale complex is gesloopt en er staat nu een supermarkt.
Opn. Foto-bureau Rollema Leeuwarden.
Particulier zuivelfabriek "LIJEMPF", 1912-1986, Potmarge
Briefkaart Strokarton fabriek 1903 later de LIJEMPF Leeuwarden
Uitgave: Vivat, Amsterdam.
Reclamekaart zuivelfabriek LIJEMPF Leeuwarden
Particuliere zuivelfabriek "Smids Compagnie", 1881-1894, Schrans
Was de tweede zuivelfabriek in Friesland en werd opgericht door Veehouder Johannes Smids en Pieter Wichers Wierdsma en kreeg de naam "Smids Compagnie", later de Leeuwarder Melkinrichting (LMI). De fabriek sloot in 1894 vanwege de ongunstige ligging (niet aan het water) en de oprichting van de vele coöperatieve zuivelfabrieken begin 1900.
Briefkaart voormalige zuivelfabriek 1916 (links, derde gebouw met puntgevel) op de Schrans Leeuwarden.
Uitgave: Postma's Boekhandel Schrans.
